DASH Diyeti Nedir?
DASH diyeti (Dietary Approaches to Stop Hypertension), yüksek tansiyonu düşürmek ve önlemek için geliştirilmiş bilimsel temelli bir beslenme programıdır. Sadece tansiyon kontrolü değil, genel sağlığın iyileştirilmesi için de etkili olan bu diyet, Amerikan Kalp Derneği ve birçok sağlık kuruluşu tarafından önerilmektedir. Düşük sodyum, yüksek potasyum, magnezyum ve kalsiyum içeriği ile tansiyon kontrolünde önemli rol oynar.
DASH Diyeti Neden Yapılır?
DASH diyetinin temel amacı yüksek tansiyonu kontrol altına almaktır. Bunun yanında kalp-damar hastalıkları riskini azaltır, tip 2 diyabet gelişimini önler ve kolesterol seviyelerini düzenler. Metabolik sendrom riskini azaltırken, sağlıklı kilo kontrolü sağlar. Düzenli uygulandığında bazı kanser türlerine karşı koruyucu etki gösterir ve kemik sağlığını destekler.
DASH Diyetinde Hangi Yiyecekler Tüketilir?
DASH diyeti sebze, meyve ve tam tahılları temel alır. Günde 4-5 porsiyon sebze ve meyve tüketimi önerilir. Yağsız veya az yağlı süt ürünleri tercih edilir. Protein kaynağı olarak yağsız et, tavuk, balık ve kurubaklagiller kullanılır. Sağlıklı yağlar için zeytinyağı, fındık, ceviz, badem tercih edilir. Tuz tüketimi günlük 5-6 gramla (1 çay kaşığı) sınırlandırılır, işlenmiş gıdalar ve şekerli içeceklerden uzak durulur.
DASH Diyeti Listesi Nasıl Olmalı?
DASH Diyetinde Tüketilecek Besinlerin Listesi
Temel beslenme listesinde yer alması gereken besinler şunlardır: Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, marul, roka, semizotu), lifli sebzeler (brokoli, karnabahar, kabak, havuç), mevsim meyveleri (elma, armut, portakal, mandalina), tam tahıllar (esmer pirinç, bulgur, yulaf, çavdar ekmeği) yüksek miktarda tüketilmelidir. Kurubaklagiller (mercimek, nohut, kuru fasulye) liste içinde önemli bir yer tutar.
DASH Diyetinde Orta Düzeyde Tüketilecek Besinlerin Listesi
Beslenme listesinde kontrollü tüketilmesi gereken gıdalar: Yağsız süt ürünleri (yağsız süt, yoğurt, peynir), beyaz et (tavuk, hindi, balık), yumurta, zeytinyağı ve yağlı tohumlar (ceviz, badem, fındık) ölçülü miktarlarda yer almalıdır. Kuru meyveler (kuru üzüm, kayısı, hurma) dikkatli tüketilmelidir.
DASH Diyetinde Kısıtlı Besinlerin Listesi
Beslenme listesinde sınırlı olması gereken gıdalar: Kırmızı et ayda birkaç porsiyonu geçmemelidir. Tam yağlı süt ürünleri, tereyağı, margarin gibi yağlar çok az kullanılmalıdır. Rafine tahıllar (beyaz ekmek, pirinç, makarna) yerine tam tahıllı seçenekler tercih edilmelidir.
DASH Diyetinde Yasak Besinlerin Listesi
DASH diyetinde yer almaması gereken besinler şunlardır: İşlenmiş gıdalar (hazır çorbalar, konserveler, salamura besinler), fast food, şekerli içecekler, tatlılar, tuzlu atıştırmalıklar (cips, tuzlu kuruyemiş), alkollü içecekler ve aşırı tuzlu besinler. Şarküteri ürünleri (salam, sosis, sucuk) ve hazır soslar listede yer almamalıdır.
DASH Diyetinde İçecek Listesi
Günlük tüketilmesi gereken içecekler: Su (2-2.5 litre), bitki çayları (ıhlamur, adaçayı, yeşil çay), sınırlı miktarda taze sıkılmış meyve suları. Kafeinli ve alkollü içecekler listeden çıkarılmalıdır.
DASH Diyetinde Baharat Listesi
Tuz yerine kullanılabilecek baharatlar: Kekik, nane, fesleğen, dereotu, maydanoz, biberiye, kişniş, kimyon. Bu baharatlar yemeklere lezzet katarken tuz tüketimini azaltmaya yardımcı olur.
DASH Diyetinde Alışveriş Listesi Önerileri
DASH diyetine uygun market alışverişi için: Mevsim sebze ve meyveleri, tam tahıllı ürünler, kurubaklagiller, yağsız süt ürünleri, beyaz et çeşitleri, yağlı tohumlar ve baharatlar liste başında yer almalıdır. Alışveriş öncesi liste hazırlamak, diyet programına uyumu kolaylaştırır.
DASH Diyeti Örnek Menü Nasıl Olmalı?
DASH diyetinde günlük beslenme planı, beş-altı öğün şeklinde düzenlenir. Temel prensiplere uygun olarak hazırlanan bu menü, tüm besin gruplarından dengeli miktarda içerir. Öğünler arası 2-3 saat olacak şekilde planlanır ve özellikle sebze-meyve tüketimine ağırlık verilir. Tuz alımı günlük 5-6 gramı geçmeyecek şekilde ayarlanır.
Kahvaltı Nasıl Olmalı?
1 dilim tam tahıllı ekmek, 1 yumurta, 1-2 dilim tuzsuz beyaz peynir, 5-6 adet zeytin, domates, salatalık ve yeşillik tabağı ile güne başlanır. İçecek olarak şekersiz açık çay tercih edilebilir. Alternatif olarak 3 kaşık yulaf ezmesi, 1 su bardağı yarım yağlı süt, 1 avuç kuru üzüm ve 4-5 adet ceviz içi tüketilebilir.
Ara Öğünler Nasıl Olmalı?
Kuşluk için 1 adet orta boy elma ve 8-10 adet badem tercih edilebilir. İkindi ara öğününde ise 1 kase light yoğurt ve 1 avuç taze mevsim meyvesi tüketilebilir. Ara öğünlerde meyve ve yağlı tohum kombinasyonları tercih edilmelidir.
Öğle Yemeği Nasıl Olmalı?
1 kase mercimek çorbası, 4-5 kaşık zeytinyağlı sebze yemeği, 3-4 kaşık bulgur pilavı, 1 kase yoğurt ve bol yeşil salata tüketilebilir. Alternatif olarak ızgara tavuk (120g), 4-5 kaşık esmer pirinç pilavı ve mevsim yeşillikleriyle hazırlanmış salata tercih edilebilir.
Akşam Yemeği Nasıl Olmalı?
Izgara balık (150g), fırında sebze (kabak, havuç, brokoli), 1 dilim tam tahıllı ekmek ve yağsız ayran tüketilebilir. Salata için zeytinyağı ve limon kullanılabilir. Et yemekleri genellikle öğle öğününde tüketilmeli, akşam öğünleri daha hafif tercih edilmelidir.
Gece Ara Öğünü Nasıl Olmalı?
Yatmadan 2 saat önce 1 bardak light süt ve 1 küçük meyve tüketilebilir. Bu öğün uykuya geçişi kolaylaştırırken, gece acıkmalarını da önler. Gece geç saatlerde yemek yemekten kaçınılmalıdır.
Porsiyon Kontrolü Nasıl Yapılmalı?
Her öğünde tabağın yarısı sebze ve meyvelerle, çeyreği tam tahıllı ürünlerle, diğer çeyreği ise protein kaynaklarıyla doldurulmalıdır. Yağ tüketimi günlük 3-4 yemek kaşığı zeytinyağı ile sınırlandırılmalıdır. Öğün aralarında en az 2-3 saat olmalı ve günde en az 2-2.5 litre su tüketilmelidir.
Kimler Özel Menü Düzenlemesi Yapmalı?
Diyabet hastaları, böbrek hastaları, gebe ve emziren anneler için menü içeriği ve porsiyonlar mutlaka doktor ve diyetisyen kontrolünde düzenlenmelidir. Besin alerjisi olan kişiler, alerjik oldukları besinleri uygun alternatiflerle değiştirmelidir. Sporcular ve fiziksel aktivitesi yüksek kişiler için porsiyon miktarları artırılabilir.
DASH Diyetinin Faydaları Nelerdir?
DASH diyeti sistolik kan basıncını (büyük tansiyon) 8-14 mmHg, diastolik kan basıncını (küçük tansiyon) 4-8 mmHg düşürebilir. Kalp krizi ve inme riskini azaltır, kolesterol seviyelerini düzenler. İnsülin direncini azaltır ve kan şekeri kontrolü sağlar. Böbrek taşı oluşumunu önler ve kemik mineral yoğunluğunu korur. Bazı kanser türlerine karşı koruyucu etki gösterir ve sağlıklı kilo kontrolü sağlar.
DASH Diyeti Nasıl Yapılır?
DASH diyetine başlarken kademeli bir geçiş yapılmalıdır. Öncelikle sebze ve meyve tüketimi artırılır, tam tahıllı ürünlere geçiş yapılır. Yağlı süt ürünleri yerine yağsız veya az yağlı alternatifleri tercih edilir. Kırmızı et tüketimi azaltılır, daha çok balık ve tavuk tüketilir. Tuz tüketimi yavaş yavaş azaltılır, yemeklerde baharat ve taze otlar kullanılır. Günlük öğünler planlanır ve porsiyon kontrolü yapılır.
DASH Diyetinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
DASH diyeti uygulanırken düzenli tansiyon takibi yapılmalıdır. Başlangıçta tuz kısıtlamasına bağlı zorlanma yaşanabilir, bu nedenle kademeli azaltma önerilir. Böbrek hastalığı olanlar potasyumdan zengin besinleri doktor kontrolünde tüketmelidir. Diyabet hastaları karbonhidrat alımını kontrol etmelidir. Düzenli egzersiz programı ile desteklenmeli ve yeterli su tüketimi sağlanmalıdır.
DASH Diyetini Kimler Yapmalıdır?
DASH diyeti özellikle yüksek tansiyonu olan veya tansiyon riski taşıyan kişiler için uygundur. Kalp-damar hastalığı riski olanlar, diyabet hastaları ve metabolik sendromu olanlar için önerilir. Sağlıklı kilo vermek isteyenler ve genel sağlığını korumak isteyenler de bu diyeti uygulayabilir. Hamilelik ve emzirme döneminde doktor kontrolünde uygulanmalıdır.
Bunuda Okuyabilirsiniz: Hipertansiyon hastaları Nasıl Beslenmeli
Referans: DASH Diet
