Pulmoner emboli, akciğer atardamarında ani bir tıkanıklık oluşmasıdır. Bu tıkanıklığın en yaygın nedeni, genellikle bacaklardaki derin toplardamarlarda oluşan bir pıhtının koparak akciğere gitmesidir. Bu ciddi durum, akciğerlerdeki kan akışını engelleyerek hayati tehlike yaratabilir.
Pulmoner emboli aniden nefes darlığı, göğüs ağrısı ya da ani çarpıntı gibi belirtilerle ortaya çıkabilir. Tedavi edilmezse oksijenlenme bozulabilir, kalp zorlanabilir ve hatta ölümle sonuçlanabilir.
Pulmoner emboli nedir?
Pulmoner emboli, akciğer atardamarlarından birinin veya dallarının genellikle bir kan pıhtısı tarafından tıkanmasıyla ortaya çıkan ciddi bir tıbbi acil durumdur. Bu pıhtılar çoğunlukla bacaklardaki derin ven trombozu (DVT) gibi başka bir bölgeden koparak akciğerlere ulaşır ve kan akışını engeller.
Neden olur?
Pulmoner embolinin en sık nedeni, bacak veya pelvisteki toplardamarlarda oluşan derin ven trombozu (DVT)‘dur. Bu pıhtı yerinden koparak akciğer damarlarını tıkar.
Pıhtı oluşumunu artıran durumlar şunlardır:
- Uzun süre hareketsizlik (örneğin uzun yolculuklar, hastanede yatış)
- Cerrahi operasyonlar (özellikle ortopedik ve pelvik ameliyatlar)
- Kanın pıhtılaşmaya yatkın olduğu kalıtsal hastalıklar
- Kanser
- Hamilelik ve doğum sonrası dönem
- Aşırı kilolu olmak
- Sigara kullanımı
- Doğum kontrol hapları veya hormon tedavileri
Belirtileri nelerdir?
Pulmoner emboli belirtileri kişiden kişiye değişebilir. En sık görülen bulgular şunlardır:
- Ani başlayan nefes darlığı
- Göğüs ağrısı (özellikle derin nefes alırken artan)
- Hızlı kalp atışı hissi
- Öksürük, bazen kanlı balgam
- Baş dönmesi, bayılma
- Endişe, açıklanamayan huzursuzluk
- Ciltte solukluk veya morarma
Hafif vakalarda belirtiler silik olabilirken, büyük pıhtılarda tablo çok ağır seyredebilir.
Riskleri nelerdir?
Pulmoner emboli hayati risk taşıyabilir. Özellikle büyük veya her iki akciğeri etkileyen pıhtılarda aşağıdaki sonuçlar gelişebilir:
- Akciğer hasarı
- Kalp yetersizliği (sağ kalp zorlanması)
- Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (tekrarlayan embolilere bağlı)
- Ani kalp durması ve ölüm
Erken tanı ve tedavi ile bu riskler büyük oranda önlenebilir.
Nasıl teşhis edilir?
Pulmoner emboli teşhisi için D-dimer testi, akciğer BT anjiyografi, akciğer sintigrafisi, ekokardiyografi ve Doppler ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Tedavisi nasıl yapılır?
Pulmoner emboli tedavisinde en sık kullanılan yöntem kan sulandırıcı (antikoagülan) ilaçlardır. Genellikle ilk etapta iğne (heparin) ile başlanır, ardından ağızdan ilaçlarla (örneğin apiksaban, rivaroksaban) devam edilir. Çok acil ve ağır vakalarda pıhtı eritici (trombolitik) ilaçlar damar içinden verilebilir. Nadir durumlarda cerrahi veya kateterle pıhtı çıkarılması uygulanabilir. Kan sulandırıcı kullanamayan hastalarda, bacaklardan akciğere giden büyük damara vena cava filtresi yerleştirilerek yeni pıhtıların geçişi önlenebilir.
Nasıl önlenir?
Uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınmak, bol su içmek, düzenli egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak, kan sulandırıcı ilaçları doktor önerisiyle kullanmak ve risk faktörü taşıyan hastalarda varis çorapları giymek pulmoner emboliden korunmada önemlidir.
Sıkça sorulan sorular
Emboli nedir?
Emboli, kan dolaşımı içinde hareket eden ve bir damarı tıkayabilen her türlü maddeye (pıhtı, yağ, hava veya başka maddeler) verilen isimdir. Bu madde kan akımı ile taşınarak daha küçük damarlarda tıkanmaya yol açar ve ilgili organa giden kan akımını engelleyerek doku hasarına neden olabilir.
Kimlerde görülür?
Pulmoner emboli, özellikle uzun süre hareketsiz kalan kişilerde, ileri yaş grubunda, aşırı kilolu olanlarda, hamilelerde ve doğum kontrol hapı kullananlarda daha sık görülür. Ayrıca kanser hastaları ve pıhtılaşma bozukluğu olan bireylerde risk daha yüksektir.
Akciğer embolisi tekrar eder mi?
Evet, özellikle altta yatan risk faktörleri devam ediyorsa, pulmoner emboli tekrar edebilir. Önleyici tedbirler alınmazsa, yeni pıhtılar oluşabilir ve tekrarlayan emboliler ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Akciğer embolisi tamamen iyileşir mi?
Evet, akciğer embolisi (pulmoner emboli) çoğu hastada erken tanı ve uygun tedaviyle tamamen iyileşebilir. Antikoagülan ilaçlarla pıhtı eritilir ve tekrar oluşması önlenir.
Akciğer embolisi kalıcı hasar bırakır mı?
Akciğer embolisi zamanında tedavi edilmezse akciğer dokusunda kalıcı hasar, pulmoner hipertansiyon ve sağ kalp yetmezliği kalıcı olabilir.
Akciğer embolisi ölümcül müdür?
Ciddi vakalarda, özellikle büyük damarları tıkayan pıhtılar ani ölüme neden olabilir.
Pulmoner emboli sonrası iyileşme süreci nasıldır?
Tedaviye bağlı olarak hastalar genellikle birkaç hafta içinde toparlanmaya başlar. Ancak bazı hastalarda yorgunluk ve nefes darlığı gibi belirtiler aylarca sürebilir. Uzun vadeli takip ve yaşam tarzı değişiklikleri iyileşme sürecinde önemlidir.
Pulmoner emboli geçiren kişiler hangi testleri düzenli yaptırmalıdır?
Kan sulandırıcı kullanan hastalar, INR testi gibi pıhtılaşma parametrelerini takip etmelidir. Ayrıca doktor önerisine göre akciğer fonksiyon testleri ve ekokardiyografi gibi kontroller yapılabilir.
Referans: Pulmonary Embolism
