Ateroskleroz, atardamarların iç yüzeyinde kolesterol, yağ, kalsiyum ve diğer maddelerden oluşan plakların birikmesiyle karakterize olan kronik, ilerleyici bir damar hastalığıdır. Damar sertliği olarak da bilinen bu durum, zaman içinde damarların esnekliğini kaybetmesine ve daralmasına neden olarak kan akışını kısıtlar.
Ateroskleroz sessizce ilerleyebilir ve yıllar boyunca belirti vermeyebilir, ancak ilerledikçe göğüs ağrısı (anjina), nefes darlığı, bacaklarda ağrı, yorgunluk gibi şikayetlere ve kalp krizi, inme, periferik arter hastalığı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Yüksek kolesterol, hipertansiyon, sigara kullanımı, diyabet, obezite ve hareketsiz yaşam tarzı aterosklerozun başlıca risk faktörleridir. Erken dönemde yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile ilerlemesi yavaşlatılabilir veya durdurulabilir.
Ateroskleroz Nedir?
Ateroskleroz (damar sertliği), damarlarda zamanla plak birikmesi sonucu kan akışının azalmasına ve organlara yeterli oksijenin ulaşamamasına neden olan ilerleyici bir damar hastalığıdır.
Ateroskleroz Neden Olur?
Ateroskleroz genellikle damar iç yüzeyinde küçük bir hasarla başlar ve bu hasar, yağ ve kolesterol birikimiyle plak oluşumuna dönüşür. Yüksek kolesterol, hipertansiyon, sigara kullanımı, diyabet, obezite ve genetik faktörler aterosklerozun gelişiminde başlıca nedenlerdir. Ayrıca hareketsiz yaşam tarzı, sağlıksız beslenme ve stres de bu süreci hızlandırabilir.
Ateroskleroz, damar sertliği nedenleri şunlar olabilir:
- Yüksek kolesterol
- Hipertansiyon
- Sigara kullanımı
- Diyabet
- Obezite
- Genetik faktörler
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Sağlıksız beslenme
- Stres
Ateroskleroz Belirtileri Nelerdir?
Ateroskleroz genellikle erken evrelerde belirti vermez, ancak damar daralması ilerledikçe göğüs ağrısı, nefes darlığı ve bacaklarda ağrı gibi şikayetler ortaya çıkar. Beyne kan akışının azalması baş dönmesi veya hafıza sorunlarına, kalp damarlarının tutulumu ise yorgunluk ve çarpıntıya neden olabilir. Bazı durumlarda ilk belirti ne yazık ki, kalp krizi, inme ve organ hasarı olabilir.
Aterosklerozun genel belirtileri şunlar olabilir:
- Göğüs ağrısı (angina)
- Nefes darlığı
- Bacaklarda ağrı
- Baş dönmesi
- Hafıza sorunları
- Yorgunluk
- Çarpıntı
Ateroskleroz Nelere Yol Açabilir?
Ateroskleroz, damarların tıkanması veya plakların yırtılmasıyla kalp krizi, inme ve periferik arter hastalığı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Ayrıca anevrizma, böbrek yetmezliği ve dolaşım bozuklukları da bu hastalığın potansiyel komplikasyonları arasındadır.
- Kalp krizi: Koroner arterlerin tıkanması kalp kasının oksijensiz kalmasına neden olur.
- İnme: Beyne kan taşıyan damarların tıkanması veya pıhtı atması felç riskini artırır.
- Periferik arter hastalığı: Bacaklara kan akışının azalması, ağrı ve ileri durumlarda doku kaybına yol açar.
- Anevrizma: Damar duvarının zayıflaması ve balonlaşması, yırtılma riski yaratır.
- Böbrek yetmezliği: Böbrek damarlarının tutulumuyla böbrek fonksiyonları bozulabilir.
- Dolaşım bozuklukları: Vücudun farklı bölgelerine kan ulaşımının azalmasıyla genel sağlık etkilenir.
Ateroskleroz Nasıl Teşhis Edilir?
Ateroskleroz teşhisi, damar sağlığını ve kan akışını değerlendiren testlerle konulur. Kan testleri, EKG, ultrason ve anjiyografi gibi yöntemler, hastalığın kapsamını ve şiddetini belirlemede yaygın olarak kullanılır.
- Kan testleri
- EKG (Elektrokardiyografi)
- Ultrason (Doppler)
- Anjiyografi
- Stres testi
- Ekokardiyografi
Ateroskleroz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Ateroskleroz tedavisi, damar tıkanıklığını azaltmayı ve komplikasyon riskini düşürmeyi hedefler. İlaçlar, cerrahi müdahaleler ve yaşam tarzı değişiklikleri, hastalığın kontrol altına alınmasında etkili yöntemlerdir.
- İlaçlar: Hekiminiz genellikle kolesterol seviyesini düşürmek için statinler reçete edecektir; bu ilaçlar, damarlardaki plak birikimini yavaşlatır ve kalp krizi riskini azaltır. Kan sulandırıcılar (örneğin aspirin veya antikoagülanlar), pıhtı oluşumunu engelleyerek kanın damarlarda daha rahat akmasını sağlar. Ayrıca, hipertansiyonu kontrol altına almak için beta blokerler veya ACE inhibitörleri gibi ilaçlar da kullanılabilir.
- Anjiyoplasti ve Stent: Bu işlemde, daralmış veya tıkanmış bir damar, kateter yardımıyla ulaşılıp bir balonla genişletilir. Ardından, damarın açık kalmasını sağlamak için genellikle metal bir ağ olan stent yerleştirilir. Bu yöntem, kan akışını hızlı bir şekilde restore etmek için özellikle kalp damarlarında tercih edilir.
- Bypass Ameliyatı: Tıkalı damarın etrafından dolaşacak yeni bir kan yolu oluşturmak için cerrahi bir müdahale yapılır. Genellikle göğüs veya bacaktan alınan sağlıklı bir damar kullanılarak kan akışı yeniden yönlendirilir. Bu yöntem, çoklu damar tıkanıklıklarında veya anjiyoplastinin yetersiz kaldığı durumlarda uygulanır.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tedavinin temel taşlarından biridir. Dengeli bir diyetle (örneğin, doymuş yağları azaltıp lifli gıdaları artırmak), düzenli egzersizle (haftada 150 dakika orta yoğunlukta aktivite) ve sigarayı bırakmakla damar sağlığı korunur. Ayrıca kilo kontrolü ve stres yönetimi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada önemli rol oynar.
Ateroskleroz Nasıl Önlenir?
Ateroskleroz, büyük ölçüde yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebilir bir hastalıktır. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma ve stres yönetimi, damar sağlığını korumada temel adımlardır.
- Doymuş yağları ve şekeri azaltıp, sebze, meyve ve tam tahılları tüketin.
- Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta aktivite yapın.
- Sigarayı terk etmek damar hasarını durdurur.
- Fazla kiloları vermek damarlara binen yükü azaltır.
- Stres azaltın
- Tansiyon ve kolesterolü takip edin.
Referans: Atherosclerosis
