Ateroskleroz, damar iç yüzeyinde yağ, kolesterol ve iltihabi maddelerin birikerek plak oluşturmasıyla damarların sertleşmesine ve daralmasına yol açan bir hastalıktır. Ateroskleroz sessizce ilerleyebilir ve yıllar boyunca belirti vermeyebilir, ancak ilerledikçe göğüs ağrısı (anjina), nefes darlığı, bacaklarda ağrı, yorgunluk gibi şikayetlere ve kalp krizi, inme, periferik arter hastalığı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Erken dönemde yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile ilerlemesi yavaşlatılabilir veya durdurulabilir.
Ateroskleroz Nedir?
Ateroskleroz (damar sertliği), damarların iç yüzeyinde plak denen birikintilerin oluşmasıyla kan akışının zorlaşması ve damarların esnekliğini kaybetmesidir. Bu plaklar, yağ, kolesterol ve iltihabi maddelerden oluşur; zamanla damarları daraltarak kalbe, beyne veya diğer organlara yeterli kan ulaşmasını engeller. Hastalık ilerledikçe kalp krizi, inme gibi ciddi sorunlara yol açabilir.
Ateroskleroz Neden Olur?
Ateroskleroz genellikle damar iç yüzeyinde küçük bir hasarla başlar ve bu hasar, yağ ve kolesterol birikimiyle plak oluşumuna dönüşür. Yüksek kolesterol, hipertansiyon, sigara kullanımı, diyabet, obezite ve genetik faktörler aterosklerozun gelişiminde başlıca nedenlerdir. Ayrıca hareketsiz yaşam tarzı, sağlıksız beslenme ve stres de bu süreci hızlandırabilir.
Ateroskleroz nedenleri:
- Yüksek kolesterol
- Hipertansiyon
- Sigara kullanımı
- Diyabet
- Obezite
- Genetik faktörler
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Sağlıksız beslenme
- Stres
Ateroskleroz Belirtileri Nelerdir?
Ateroskleroz genellikle erken evrelerde belirti vermez, ancak damar daralması ilerledikçe göğüs ağrısı, nefes darlığı ve bacaklarda ağrı gibi şikayetler ortaya çıkar. Beyne kan akışının azalması baş dönmesi veya hafıza sorunlarına, kalp damarlarının tutulumu ise yorgunluk ve çarpıntıya neden olabilir. Bazı durumlarda ilk belirti ne yazık ki, kalp krizi, inme ve organ hasarı olabilir.
Ateroskleroz belirtileri:
- Göğüs ağrısı (angina)
- Nefes darlığı
- Bacaklarda ağrı
- Baş dönmesi
- Hafıza sorunları
- Yorgunluk
- Çarpıntı
Ateroskleroz Nelere Yol Açar?
Ateroskleroz, kalp krizi, inme, uzuv kaybı ve hatta ölüm gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Atardamarlardaki plaklar büyüdükçe kan akışını kısıtlar ve zamanla kan akışı yetersiz hale gelebilir. Ayrıca, plak yüzeyi yırtılabilir ve kan pıhtısı oluşturabilir. Oluşan pıhtı, damarı tamamen tıkayabilir veya kan akışıyla ilerleyerek başka bir damarda tıkanıklığa neden olabilir (emboli).
Ateroskleroz Nasıl Teşhis Edilir?
Ateroskleroz teşhisi, damar sağlığını ve kan akışını değerlendiren testlerle konulur. Kan testleri, EKG, ultrason ve anjiyografi gibi yöntemler, hastalığın kapsamını ve şiddetini belirlemede yaygın olarak kullanılır.
- Kan testleri
- EKG (Elektrokardiyografi)
- Ultrason (Doppler)
- Anjiyografi
- Stres testi
- Ekokardiyografi
Ateroskleroz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Ateroskleroz tedavisi, damar tıkanıklığını azaltmayı ve komplikasyon riskini düşürmeyi hedefler. İlaçlar, cerrahi müdahaleler ve yaşam tarzı değişiklikleri, hastalığın kontrol altına alınmasında etkili yöntemlerdir.
- İlaçlar: Hekiminiz genellikle kolesterol seviyesini düşürmek için statinler reçete edecektir; bu ilaçlar, damarlardaki plak birikimini yavaşlatır ve kalp krizi riskini azaltır. Kan sulandırıcılar (örneğin aspirin veya antikoagülanlar), pıhtı oluşumunu engelleyerek kanın damarlarda daha rahat akmasını sağlar. Ayrıca, hipertansiyonu kontrol altına almak için beta blokerler veya ACE inhibitörleri gibi ilaçlar da kullanılabilir.
- Anjiyoplasti ve Stent: Bu işlemde, daralmış veya tıkanmış bir damar, kateter yardımıyla ulaşılıp bir balonla genişletilir. Ardından, damarın açık kalmasını sağlamak için genellikle metal bir ağ olan stent yerleştirilir. Bu yöntem, kan akışını hızlı bir şekilde restore etmek için özellikle kalp damarlarında tercih edilir.
- Bypass Ameliyatı: Tıkalı damarın etrafından dolaşacak yeni bir kan yolu oluşturmak için cerrahi bir müdahale yapılır. Genellikle göğüs veya bacaktan alınan sağlıklı bir damar kullanılarak kan akışı yeniden yönlendirilir. Bu yöntem, çoklu damar tıkanıklıklarında veya anjiyoplastinin yetersiz kaldığı durumlarda uygulanır.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tedavinin temel taşlarından biridir. Dengeli bir diyetle (örneğin, doymuş yağları azaltıp lifli gıdaları artırmak), düzenli egzersizle (haftada 150 dakika orta yoğunlukta aktivite) ve sigarayı bırakmakla damar sağlığı korunur. Ayrıca kilo kontrolü ve stres yönetimi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada önemli rol oynar.
Ateroskleroz Nasıl Önlenir?
Ateroskleroz, büyük ölçüde yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebilir bir hastalıktır. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma ve stres yönetimi, damar sağlığını korumada temel adımlardır.
- Doymuş yağları ve şekeri azaltıp, sebze, meyve ve tam tahılları tüketin.
- Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta aktivite yapın.
- Sigarayı terk etmek damar hasarını durdurur.
- Fazla kiloları vermek damarlara binen yükü azaltır.
- Stres azaltın
- Tansiyon ve kolesterolü takip edin.
Referans: Atherosclerosis
