Nabız, kalbin her kasılmasıyla atardamarlarda oluşan ritmik titreşimdir ve kalp atım hızını, düzenini ve kuvvetini yansıtır. Yetişkinlerde istirahat halindeki normal nabız 60-100 atım/dakikadır. Sporcularda bu değer 40-60’a kadar düşebilir. Nabzın 60’ın altında olması bradikardi, 100’ün üzerinde olması ise taşikardi olarak adlandırılır.
Egzersiz, stres veya ateş gibi durumlar geçici taşikardiye yol açabilir. Ancak sürekli taşikardi ya da bradikardi, kalp ritim bozukluğu, tiroid problemleri veya kalp yetmezliği gibi ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabilir. Nabızdaki düzensizlikler atriyal fibrilasyon veya kalp blokları gibi sorunları işaret edebilir. Düzensiz nabızla birlikte bayılma, göğüs ağrısı veya nefes darlığı yaşanıyorsa tehlikeli olabilir ve acil müdahale gerekebilir.
Nabız Nedir?
Nabız, kalbin kasılması sonucu oluşan kan dalgasının arter duvarlarında yarattığı ritmik atımdır. Her kalp atışında, kalbin sol karıncığı kasılarak büyük miktarda kanı aort adı verilen ana atardamara pompalar. Bu pompalama, arter duvarlarında hissedilebilen bir basınç dalgası oluşturur. Nabız, vücudun dakikadaki kalp atım sayısını gösteren hayati bir bulgudur ve kalp-damar sistemi sağlığının önemli bir göstergesidir.
Nabız, vücudun oksijen ihtiyacı, fiziksel ve duygusal durum, ilaçlar, hastalıklar ve yaş gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Nabız hızının yanı sıra, nabzın ritmi ve gücü de kardiyovasküler sistem sağlığı açısından önemli veriler sunar.
Nabız Nasıl Ölçülür?
Nabız ölçümü, kalp sağlığınızı değerlendirmenin basit ve etkili bir yoludur. En kolay nabız ölçüm noktası, bileğinizin iç kısmında, başparmak tarafındaki damardır.
Nabız ölçümü için:
- Sakin bir şekilde oturun ve birkaç dakika dinlenin
- İşaret, orta ve yüzük parmaklarınızı bileğinizin iç kısmına yerleştirin
- Nabız atışını hissedene kadar hafifçe bastırın
- Nabzı hissettiğinizde, 15 saniye boyunca atışları sayın ve 4 ile çarpın
- Nabzın düzenli olup olmadığına da dikkat edin
Günümüzde birçok akıllı saat ve nabız ölçer cihaz da evde kolayca nabız takibi yapmanızı sağlar. Düzenli nabız takibi, özellikle kalp hastalığı veya tansiyon sorunu olan kişiler için önemlidir.
Normal Nabız Kaç Olmalı?
Normal nabız değerleri yaşa ve fiziksel duruma göre değişir. Yetişkinlerde (Erkek, Kadın) dinlenme halindeki normal nabız 60-100 atım/dakika arasındadır. Düzenli spor yapan kişilerde ise dinlenme nabzı 40-60 atım/dakika olabilir.
Yaşa göre normal nabız değerleri:
- Yenidoğan: 120-160 atım/dakika
- Bebekler (1-12 ay): 80-140 atım/dakika
- Çocuklar (1-10 yaş): 70-120 atım/dakika
- Çocuklar (10 yaş üstü): 60-100 atım/dakika
- Yetişkinler: 60-100 atım/dakika
- Yaşlılar: 60-100 atım/dakika
- Sporcular: 40-60 atım/dakika
Nabzın hızının yanı sıra, düzenli olup olmadığı da önemlidir. Düzensiz nabız, kalp ritim bozukluklarının işareti olabilir ve doktor kontrolü gerektirir.
Nabız Neden Yükselir?
Nabız artışı, vücudunuzun çeşitli durumlara verdiği normal bir tepki olabilir veya bazı sağlık sorunlarının işareti olabilir. Normal şartlarda, vücudunuz daha fazla oksijene ihtiyaç duyduğunda nabzınız yükselir.
Nabzı yükselten faktörler:
- Fiziksel aktivite ve egzersiz
- Stres ve heyecan
- Ateş ve enfeksiyonlar
- Ağrı
- Sıvı kaybı (dehidratasyon)
- Sıcak hava
- Kafein, alkol veya sigara kullanımı
- Bazı ilaçlar
- Tiroid bezinin fazla çalışması
- Kansızlık (anemi)
- Yemekten sonraki dönem
- Aniden ayağa kalkmak
- Kalp hastalıkları
Bu faktörlerin çoğu geçici nabız artışına neden olur ve genellikle endişelenmeyi gerektirmez. Ancak nedensiz veya sürekli yüksek nabız, altta yatan bir sağlık sorununu gösterebilir
Yüksek ve Düşük Nabız Ne Anlama Gelir?
Nabzın normalden hızlı veya yavaş olması, önemli sağlık bilgileri verebilir. Yüksek nabız (taşikardi), dinlenme halinde nabzın 100 atım/dakikanın üzerinde olmasıdır. Düşük nabız (bradikardi) ise nabzın 60 atım/dakikanın altında olmasıdır.
Yüksek nabız, vücudunuzun daha fazla oksijen ihtiyacı olduğunda normal bir tepki olabilir. Örneğin, egzersiz sırasında kalbiniz daha hızlı çalışarak kaslarınıza daha fazla oksijen taşır. Ancak dinlenme halinde sürekli yüksek nabız; kalp ritim bozuklukları, tiroid sorunları, kansızlık veya kalp yetmezliği gibi durumları gösterebilir.
Düşük nabız, dayanıklılık sporcularında normal bir bulgudur. Bu kişilerin kalbi daha güçlü kasılır ve her atımda daha fazla kan pompalar. Ancak sporcu olmayan kişilerde düşük nabız, bayılma, baş dönmesi veya yorgunluk şikayetleriyle birlikte görüldüğünde kalp iletim sistemi sorunlarını gösterebilir. Ayrıca, bazı kalp ilaçları da nabzı düşürebilir.
Nabzın düzenli olup olmadığı da önemlidir. Tamamen düzensiz nabız, atriyal fibrilasyon gibi ritim bozukluklarını düşündürür ve mutlaka doktor kontrolü gerektirir.
Nabzı Yükselten Sağlık Sorunları Neler Olabilir?
Sürekli veya açıklanamayan yüksek nabız, çeşitli sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Bu durum doktor tarafından değerlendirilmelidir.
Nabzı yükselten sağlık sorunları:
- Kalp ritim bozuklukları
- Kansızlık (anemi)
- Tiroid bezinin fazla çalışması
- Kalp yetmezliği
- Akciğer hastalıkları
- Şok durumları
- Kalp damar hastalıkları
- Enfeksiyonlar
- İlaç yan etkileri
- Bazı zararlı madde kullanımı
- Anksiyete bozuklukları
- Postural ortostatik taşikardi sendromu
- Elektrolit dengesizlikleri
Bu durumlarda, yüksek nabza genellikle başka belirtiler de eşlik eder. Örneğin, tiroid bezinin fazla çalışmasında kilo kaybı, titreme ve sıcağa tahammülsüzlük. Kansızlıkta yorgunluk ve solgunluk. Kalp yetmezliğinde nefes darlığı ve ayak bileği şişliği görülebilir.
Yüksek Nabız Nasıl Düşürülür?
Nabzınız sürekli yüksekse, bunu düşürmek için basit yöntemler deneyebilirsiniz. Yavaş ve derin nefes alıp vermek, düzenli egzersiz yapmak, stres yönetimi için meditasyon veya yoga yapmak faydalı olabilir. Kahve, çay, alkol ve sigara gibi uyarıcı maddeleri azaltmak da önemlidir. Bol su içmek, düzenli uyumak, sağlıklı beslenmek ve kilonuzu kontrol etmek kalp sağlığınıza katkıda bulunur. Tüm bunlara rağmen nabzınız yüksek seyrediyorsa altta yatan nedenin araştırılması ve uygun tedavinin alınması için hekime danışmak önemlidir.
Nabız Hakkında Sık Sorulan Sorular
Egzersiz Yaparken Nabzım Ne Kadar Olmalı?
Egzersiz sırasında hedef nabzınız yaşınıza göre değişir. Maksimum kalp atış hızınızı hesaplamak için 220’den yaşınızı çıkarabilirsiniz. Orta yoğunlukta egzersiz yaparken, bu maksimum değerin %50-70’i arasında, daha yoğun egzersizlerde ise %70-85’i arasında olması idealdir. Örneğin 40 yaşındaysanız, 220-40=180 maksimum nabzınızdır. Bunu yukarıdaki yüzdelerle çarparak egzersiz sırasındaki nabzınızı bulabilirsiniz. 40 yaşındaki bir kişinin orta yoğunluklu egzersizde nabzı 90-126 atım/dakika arasında olmalıdır.
Nabız Basıncı Nedir?
Nabız basıncı, büyük tansiyon ile küçük tansiyon arasındaki farktır. Normal değeri yaklaşık 40 mmHg’dir. Bu değerin 60 mmHg’nin üzerinde olması, damarlarınızda sertleşme veya kalp kapak sorunları olabileceğini gösterebilir.
Düzensiz Nabız Tehlikeli Olabilir mi?
Düzensiz nabız (aritmi) bazı durumlarda zararsız olabilir, ancak göğüs ağrısı, nefes darlığı veya bayılma ile birlikteyse ciddi bir durumun işareti olabilir.
Nabız ve Solunumum Arasında Bir Bağlantı Var mı?
Evet, normal koşullarda bir yetişkinin dakikadaki solunum sayısı 12-20 arasındadır ve genellikle nabzın yaklaşık dörtte biri kadardır. Egzersiz, stres veya hastalık durumlarında hem nabız hem de solunum hızlanır.
Tansiyon Normal Ama Nabız Yüksekse Ne Olur?
Tansiyonunuz normal olsa bile sürekli yüksek nabız, kansızlık, tiroid sorunları veya stres gibi durumlardan kaynaklanabilir. Uzun süredir yüksek nabız sorunu, daha detaylı bir değerlendirme gerektirebilir.
Akıllı Saatler Nabzımı Doğru Ölçer mi?
Akıllı saatler ve fitness bileklikleri genellikle kabul edilebilir nabız ölçümleri sunar, ancak tıbbi cihazlar kadar kesin değildir. Ciddi bir kalp sorunu durumunda, tıbbi cihazlar daha güvenilir ölçümler sağlar.
Çocuğumun Nabzını Nasıl Ölçebilirim?
Çocuklarda nabız ölçümü yetişkinlerdeki gibidir, ancak çocukların daha hareketli olması ölçümü zorlaştırabilir. En doğru sonuç için çocuğunuz uyurken veya sakinken ölçüm yapın. Bilek veya dirsek içindeki atardamarlar en uygun ölçüm noktalarıdır.
Sporcularda Neden Nabız Düşük Olur?
Düzenli ve yoğun egzersiz yapan kişilerde, özellikle dayanıklılık sporcularında, dinlenme nabzı 40-60 atım/dakika arasında olabilir. “Atlet kalbi” olarak bilinen bu durum, kalbin daha güçlü ve verimli çalıştığını gösterir ve sağlıklı bir bulgudur.
Nabız Kaç Olursa Tehlikeli?
Sporcularda ve fiziksel olarak fit kişilerde nabız 40 civarına kadar düşebilir ve şikayet yoksa bu durum genellikle normal kabul edilir. Ancak, nabız düşükse ve şikayete neden oluyorsa (baş dönmesi, bayılma, yorgunluk, nefes darlığı gibi), organların ve dokuların yeterli oksijen alamadığını gösterir. Bu durum tedavi edilmezse, ciddi komplikasyonlara ve ölüm riskine yol açabilir.
Ne Zaman Tıbbi Yardım Gerekir?
Dinlenme nabzınız sürekli 100’ün üzerinde veya 40’ın altındaysa, nabzınız düzensizse veya nabız değişikliğiyle birlikte göğüs ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi ya da bayılma yaşıyorsanız, bu durumlar tehlikeli olabilir.
Gebelikte Nabız Değişir mi?
Evet, hamilelikte hormonal değişiklikler ve artan kan hacmi nedeniyle nabız hızı genellikle artar. Hamilelikte dinlenme nabzınız normalde olduğundan 10-15 atım/dakika daha yüksek olabilir. Bu genellikle normal bir durumdur.
Referans: Pulse
