Potasyum Nedir? Yüksekliği, Eksikliği, Belirtileri

Potasyum, insan vücudu için hayati önem taşıyan bir mineral ve elektrolittir. Hücre içi sıvı dengesini düzenler, sinir sinyallerinin iletimini sağlar ve kasların kasılıp gevşemesine yardımcı olur. Özellikle kalp kasının düzenli çalışmasında kritik rol oynar. Vücutta üretilemediği için besinler veya takviyeler yoluyla alınması gerekir. Günlük ihtiyaç yetişkinlerde genellikle 3500 ila 4700 mg arasında değişir ve bu miktar yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre farklılık gösterir.

Potasyum Ne İşe Yarar? Görevi Nedir?

Potasyum, hücre içi sıvı dengesini koruyarak sinir ve kas fonksiyonlarının düzenlenmesine katkı sağlar. Kalp ritmini stabilize eder ve kan basıncını (tansiyonu) düşürmede etkilidir. Sodyumun (tuzun) olumsuz etkilerini dengeleyerek hipertansiyon riskini azaltır. Ayrıca böbreklerin toksinleri filtrelemesine yardımcı olur ve kemik sağlığını destekler. Kasların düzgün çalışması, sindirim sistemi hareketleri ve sinirler arası iletişim potasyumun temel görevleri arasındadır.

Potasyumun Faydaları Nelerdir?

Potasyum, kalp sağlığını koruyarak aritmi ve kalp krizi riskini azaltır. Kan basıncını dengeler, bu da inme olasılığını düşürür. Kemik yoğunluğunu artırarak osteoporozu önlemeye yardımcı olur. Böbrek taşı oluşumunu engeller ve kas kramplarını hafifletir. Ayrıca sinir sistemi fonksiyonlarını destekleyerek zihinsel odaklanmayı iyileştirir. Özellikle sporcular için terle kaybedilen elektrolitlerin yerine konmasında önemli bir rol oynar.

Potasyum Kaç Olursa Tehlikeli Olur?

Normal kan potasyum seviyesi 3,5-5,0 mmol/L arasındadır. 5,1-6,0 mmol/L arası hafif yükseklik olarak kabul edilir ve genellikle belirti vermez. Ancak 6,1 mmol/L üzeri tehlikeli kabul edilir; kalp ritim bozuklukları, kas güçsüzlüğü ve ani kalp durması riski doğurur. 3,0 mmol/L altı ise şiddetli eksiklik anlamına gelir ve solunum yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Potasyum Eksikliği (Hipokalemi) Nedir?

Potasyum eksikliği (hipokalemi), kandaki potasyum seviyesinin 3,5 mmol/L’nin altına düşmesi olarak tanımlanır. İshal, kusma, aşırı terleme, idrar söktürücü (diüretik) ilaç kullanımı ve böbrek hastalıkları hipokaleminin yaygın nedenleri arasındadır. Yetersiz potasyum alımı, kronik alkolizm, magnezyum eksikliği ve hormonal bozukluklar (örneğin hiperaldosteronizm, Cushing sendromu) da hipokalemiye neden olabilir.

Potasyum Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Potasyum eksiklikliği, hafif durumlarda yorgunluk, kas krampları ve kabızlık gibi şikayetlere neden olabilir. Şiddetli durumlarda kalp çarpıntısı, nefes darlığı ve felç benzeri kas güçsüzlüğü ortaya çıkabilir. EKG’de T dalgasında düzleşme gibi değişiklikler izlenebilir. Kronik eksiklik, kemik erimesi ve böbrek taşı riskini artırır.

Potasyum Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Hafif eksikliklerde muz, ıspanak, avokado ve kuru meyveler gibi potasyum zengini besinler tüketilerek tedavi edilebilir. Şiddetli vakalarda damar yoluyla potasyum takviyesi yapılır. Altta yatan nedenler (örneğin magnezyum eksikliği veya ilaç kullanımı) düzeltilmelidir. Doktor kontrolünde potasyum tabletleri de kullanılabilir, ancak aşırı doz riskine dikkat edilmelidir.

Potasyum Yüksekliği (Hiperkalemi) Nedir?

Potasyum yüksekliği (hiperkalemi), kandaki potasyum seviyesinin 5,0 mmol/L’nin üzerine çıkmasıdır. 5,1-6,0 mmol/L arası genellikle hafif hiperkalemi olarak kabul edilir ve çoğu zaman belirti vermeyebilir. Ancak 6,1 mmol/L üzeri ciddi risk oluşturur ve kalp ritim bozuklukları, kas güçsüzlüğü ve ani kalp durması gibi hayati komplikasyonlara yol açabilir.

Böbrek yetmezliği, aşırı potasyum alımı, metabolik asidoz (örn. diyabetik ketoasidoz) veya hücrelerden kana potasyum sızması (yanık, travma, hemoliz, rabdomiyoliz) potasyum seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Bazı ilaçlar, örneğin; ACE inhibitörleri, NSAİİ’ler, beta blokerler ve potasyum tutucu diüretikler (örn. spironolakton) hiperkalemiye yol açabilir.

Potasyum seviyelerinin aşırı yükselmesi (6,1 mmol/L üzeri) acil müdahale gerektiren bir durumdur, çünkü kalp ritim bozukluklarına ve kalp durmasına neden olabilir. EKG’de sivri T dalgaları, PR uzaması ve QRS genişlemesi gibi değişiklikler görülebilir. Ayrıca kas güçsüzlüğü, uyuşma, karıncalanma ve reflekslerde azalma gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.

Potasyum Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Potasyum yüksekliğinde kaslarda karıncalanma, güçsüzlük ve kramplar, kalp ritim bozukluğu, nabızda yavaşlama ve EKG’de T dalgasında yükselme gibi belirtiler görülebilir. Bulantı, kusma ve nefes darlığı eşlik edebilir. Şiddetli vakalarda bilinç kaybı veya ani kalp durması yaşanabilir.

Potasyum Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Acil durumlarda kalsiyum glukonat ile kalp stabilize edilir. İnsülin ve glukoz verilerek potasyumun hücre içine girmesi sağlanır. Diüretikler veya potasyum bağlayıcı ilaçlar (patiromer) kullanılır. Kronik vakalarda diyetle potasyum alımı kısıtlanır ve böbrek yetmezliği olanlarda diyaliz gerekebilir.

Potasyum Yüksekliğini Düşüren Gıdalar Nelerdir?

Elma, üzüm, çilek, armut, karpuz, şeftali ve ananas gibi düşük potasyumlu meyveler tercih edilmelidir. Sebzeler arasında salatalık, marul, karnabahar, kabak, soğan, biber ve yeşil fasulye düşük potasyum içerir. Patates, havuç, pancar ve ıspanak gibi yüksek potasyum içeren sebzeler haşlanıp suyu atılarak tüketildiğinde potasyum miktarı azalır. Bu yönteme “çift haşlama” denir ve potasyum alımını azaltmada etkilidir.

Tam tahıllı ürünler yerine beyaz ekmek, pirinç veya makarna tüketmek de potasyum alımını düşürmeye yardımcı olabilir. Bu öneriler özellikle böbrek hastalığı olan bireyler için önemlidir. Ancak potasyum kısıtlaması gerekip gerekmediği hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Potasyum Nelerde Var?

Muz, avokado, kuru kayısı, portakal, kavun ve nar gibi meyveler potasyum açısından zengindir. Ispanak, patates, domates, pancar, brokoli ve kabak yüksek potasyum içeren sebzelerdir. Ayrıca baklagiller (mercimek, nohut, fasulye), balık (somon, ton balığı), süt ve yoğurt gibi süt ürünleri, kuru yemişler (badem, fındık, ceviz) ve tam tahıllı ürünler de iyi potasyum kaynaklarıdır. Böbrek hastaları bu besinleri kontrollü tüketmeli, sağlıklı bireyler ise günlük ihtiyacı karşılamak için dengeli bir diyet uygulamalıdır.

Günlük Potasyum İhtiyacı ve Gıdalardaki Potasyum Miktarları Ne Kadardır?

Sağlıklı bir vücut için günlük 3500-4700 mg potasyum alımı önerilmektedir. Potasyum, kas fonksiyonlarından sinir iletimlerine, kalp ritminden kan basıncı (tansiyon) düzenlenmesine kadar pek çok faydası olan önemli bir mineraldir.

Dengeli bir beslenme ile bu miktarı karşılamak mümkündür. Sabah kahvaltısında bir muz (358 mg) ve bir kase yoğurt (141 mg), öğle yemeğinde patatesli bir salata (421 mg) ve ıspanaklı sandviç (558 mg), akşam yemeğinde fırında somon (384 mg) ve brokoli (316 mg) ile birlikte bir avuç badem (733 mg) atıştırmalık olarak tüketmek, günlük ihtiyacınızın büyük kısmını karşılar.

Potasyum alımınızı artırmak için işlenmiş gıdalardan ziyade taze meyve, sebze, tam tahıllar, baklagiller ve yağsız protein kaynaklarını tercih edin. Özellikle kuru kayısı, avokado, ıspanak, patates ve baklagiller gibi potasyum zengini besinleri diyetinize düzenli olarak dahil etmek, sağlıklı potasyum seviyelerini korumanıza yardımcı olacaktır.

Böbrek hastalığı gibi özel sağlık durumlarınız yoksa, çeşitli ve dengeli beslendiğiniz sürece potasyum takviyesine gerek kalmadan günlük ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.

Potasyum İçeren Meyveler (100g başına potasyum miktarı)

• Muz: 358 mg potasyum içerir ve en bilinen potasyum kaynağıdır.
• Avokado: 485 mg potasyum ile oldukça zengindir.
• Kuru kayısı: 1162 mg potasyum ile kuru meyveler arasında öne çıkar.
• Portakal: 181 mg potasyum içerir.
• Kavun: 267 mg potasyum barındırır.
• Nar: 236 mg potasyum içerir.

Potasyum İçeren Sebzeler (100g başına potasyum miktarı)

• Ispanak: 558 mg potasyum ile yeşil yapraklılar arasında önemlidir.
• Patates: 421 mg potasyum içerir (pişmiş haliyle).
• Domates: 237 mg potasyum barındırır.
• Pancar: 325 mg potasyum içerir.
• Brokoli: 316 mg potasyum sunar.
• Kabak: 261 mg potasyum içerir.

Potasyum İçeren Diğer Besinler (100g başına potasyum miktarı)

• Mercimek: 369 mg potasyum içerir (pişmiş).
• Nohut: 291 mg potasyum barındırır (pişmiş).
• Fasulye: 358 mg potasyum sunar (pişmiş).
• Somon: 384 mg potasyum içerir.
• Ton balığı: 237 mg potasyum barındırır.
• Süt: 132 mg potasyum içerir.
• Yoğurt: 141 mg potasyum sunar.
• Badem: 733 mg potasyum ile kabuklu yemişler arasında öne çıkar.
• Fındık: 680 mg potasyum içerir.
• Ceviz: 441 mg potasyum barındırır.
• Tam tahıllı ekmek: 230 mg potasyum içerir.

Referans: Potassium