Kalbiniz vücudun geri kalanına kan pompalamak için durmaksızın çalışır, ancak bu yoğun tempoyu sürdürebilmek için kendi kas dokusunun da sürekli taze kana ihtiyacı vardır. Koroner arter hastalığı, kalbi besleyen bu hayati damarların tıkanması veya daralması durumudur. Bu hastalık kalbi saran ana damarların yıllar içinde plak birikimi nedeniyle daralması sonucu meydana gelir. Damar tamamen tıkandığında, yani akış %100 kesildiğinde kalp krizi meydana gelir. Ancak bu süreç geri döndürülemez değildir; erken teşhis ve doğru yaşam tarzı ile damarlarınızın sağlığını koruyabilir ve hastalığı yönetebilirsiniz.
Koroner Arter Hastalığı Nedir?
Koroner arter hastalığı, kalp kasını besleyen damarlarda “plak” adı verilen yağ, kolesterol ve kalsiyum birikimi sonucu oluşur. Bu süreç ateroskleroz (damar sertliği) olarak adlandırılır. Plaklar büyüdükçe damar içi daralır ve kalp kasına yeterli kan ulaşamaz. Başlangıçta hiçbir belirti olmayabilir, çünkü plaklar yavaş ilerler. Damar ciddi şekilde daraldığında göğüs ağrısı veya nefes darlığı gibi şikayetler ortaya çıkar. Bazen plak ani şekilde yırtılır ve damarda pıhtı oluşur. Pıhtı damarı tamamen tıkarsa kalp krizi meydana gelir.
Koroner Arter Hastalığı Neden Olur?
Koroner arter hastalığı tek bir sebebe bağlı değildir. Genetik özellikler, yaşam tarzı ve diğer hastalıklar damar yapısını zamanla etkiler.
- Yaş ilerledikçe damar duvarları daha hassas hale gelir ve plak birikimi kolaylaşır. Ailesinde erken yaşta kalp hastalığı olan kişilerde risk daha yüksektir.
- Yüksek kolesterol özellikle LDL kolesterol damar duvarına yerleşerek plak oluşumuna katkıda bulunur.
- Yüksek tansiyon ise damar duvarına sürekli baskı uyguladığı için plak oluşumunu hızlandırır.
- Diyabet damarların iç yüzeyini zayıflatır ve koroner arter hastalığı riskini birkaç kat artırır.
- Sigara, damar iç yüzeyine en fazla zarar veren etkenlerden biridir. Nikotin ve diğer maddeler damarları daraltır, pıhtı oluşumunu kolaylaştırır. Obezite, hareketsizlik ve sağlıksız beslenme de plak oluşumunu artıran diğer nedenlerdir.
Belirtiler Nelerdir?
Koroner arter hastalığı yıllarca hiçbir belirti göstermeyebilir. Damar daralması belirli bir düzeye gelene kadar kişi kendini tamamen normal hissedebilir. En yaygın belirti göğüs ağrısıdır. Bu ağrı genellikle göğsün ortasında baskı, sıkışma veya ağırlık hissi şeklindedir. Fiziksel efor, stres veya hızlı yürüyüşle ortaya çıkabilir ve dinlenince geçer.
Ağrı sol kola, boyna, çeneye veya sırta yayılabilir. Bazı kişilerde göğüs ağrısı hiç olmaz, sadece nefes darlığı, yorgunluk veya baş dönmesi görülebilir. Diyabetli kişiler ve kadınlar bazen sadece belirsiz şikâyetlerle başvurabilir.
Kalp krizi belirtileri çok daha şiddetlidir. Dinlenmekle geçmeyen göğüs ağrısı, soğuk terleme, bulantı, ani halsizlik ve yoğun baskı hissi kalp krizinin habercisidir ve derhal acil yardım gerekir.
Koroner Arter Hastalığı Nasıl Tanınır?
Doktor önce detaylı bir hikaye alır. Göğüs ağrısının özellikleri, ne zaman başladığı ve hangi durumlarda arttığı önemlidir. Fizik muayenede tansiyon, nabız ve kalp sesleri değerlendirilir.
Elektriksel aktiviteyi inceleyen EKG, ani ritim değişikliklerini ve geçmiş kalp hasarını gösterebilir. Kan testleri kolesterol düzeylerini, kan şekerini ve kalp hasarı belirteçlerini ortaya koyar. Efor testi, hareket sırasında kalbin nasıl çalıştığını gösterir. Ekokardiyografi kalbin kasılma gücünü ve kapaklarını değerlendirir.
Gerekirse koroner BT anjiyografi damarların görüntülenmesini sağlar. En kesin yöntem olan koroner anjiyografi ise damarın tam olarak nerede ve ne kadar dar olduğunu doğrudan gösterir ve aynı işlem sırasında tedavi imkanı sağlar.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Koroner arter hastalığının tedavisi üç temel yaklaşımdan oluşur: yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve gerektiğinde girişimsel işlemler (anjiyoplasti, stent ve bypass ameliyatı). Tedavinin amacı damarların daha fazla daralmasını önlemek, kan akımını artırmak ve kalp krizi riskini azaltmaktır. Hastalığın ciddiyetine göre doktorunuz bu yöntemlerden birini veya birkaçını birlikte uygulayabilir.
Tedavinin ilk ve en önemli adımı yaşam tarzının düzenlenmesidir. Sigaranın bırakılması damarları korur ve riskleri önemli ölçüde azaltır. Sağlıklı beslenme, sebze ve tam tahılların artırılması, doymuş yağın azaltılması kolesterolü düşürür. Düzenli egzersiz kalp kasını güçlendirir ve damar sağlığını iyileştirir.
İlaçlar hastalığın ilerlemesini durdurur. Statinler kolesterolü düşürür ve mevcut plakları stabilize eder. Aspirin pıhtı oluşumunu engeller. Beta blokerler kalbin iş yükünü azaltır. ACE inhibitörleri ve ARB’ler tansiyonu kontrol eder. Nitrogliserin göğüs ağrısını hızla hafifletir.
Damar ileri derecede daralmışsa girişimsel tedavilere ihtiyaç duyulur. Anjiyoplasti sırasında damara ince bir balon yerleştirilir ve şişirilerek daralan bölge açılır. Genellikle ardından stent adı verilen metal bir destek yerleştirilir. Birden fazla damar tıkalıysa veya darlık karmaşıksa bypass ameliyatı tercih edilir. Bu ameliyatta vücudun başka bir yerinden alınan damar, tıkalı bölgenin üzerine eklenerek kan akımı yeniden sağlanır.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen koroner arter hastalığı giderek kötüleşir. Kalbe ulaşan kan azalınca kalp kası zayıflar ve kalp yetmezliği gelişebilir. Göğüs ağrıları daha sık ve şiddetli hale gelir. Plak yırtıldığında pıhtı oluşur ve kalp krizi meydana gelir. Kalp krizi sonucunda kalp kası ciddi hasar görebilir ve bazı durumlarda ani kalp durması olabilir. Bu nedenle hastalığın erken evrede tanınması ve tedavinin başlanması hayati önem taşır.
Koroner Arter Hastalığı Nasıl Önlenir?
Koroner arter hastalığı çoğu zaman yıllar içinde sessizce gelişse de, doğru adımlarla ilerlemesi büyük ölçüde yavaşlatılabilir veya önlenebilir. En önemli nokta düzenli takiplere gitmek, reçete edilen ilaçları aksatmamak ve risk faktörlerini kontrol altında tutmaktır. Kolesterol, tansiyon, kan şekeri ve kilo gibi değerlerinizi ideal aralıklarda tutmanız hem kalp krizini hem de kalp yetmezliğini önler. Sigaranın bırakılması, düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve stres yönetimi yaşam süresini uzatır. Koroner arter hastalığı olan kişiler doğru tedavi ve koruyucu yaşam tarzı değişiklikleriyle normal ve aktif bir hayat sürdürebilir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Yeni başlayan göğüs rahatsızlığı, eforla gelen nefes darlığı, açıklanamayan yorgunluk veya çarpıntı varsa değerlendirilmelisiniz. Göğüs ağrısı 5 dakikadan uzun sürüyorsa, kola veya çeneye yayılıyorsa, terleme veya bulantı eşlik ediyorsa acil yardım çağrılmalıdır. Bu belirtiler kalp krizinin işaretleri olabilir.
Özet
Koroner arter hastalığı kalbi besleyen damarların daralması sonucu ortaya çıkar. Göğüs ağrısı, nefes darlığı veya ani yorgunluk erken belirtiler olabilir. Tanı EKG, kan testleri, efor testi ve görüntüleme yöntemleriyle konur. Tedavi yaşam tarzı düzenlemeleri, ilaçlar, stent işlemleri ve gerekirse bypass ameliyatını içerir. Erken müdahale hayat kurtarır.
Referans: Coronary artery disease
