Pulmoner Emboli

Vücudunuzun her hücresine oksijen taşınması için akciğerlerinize ulaşan kan akışının kesintisiz olması gerekir. Ancak bazı durumlarda toplardamarlarda oluşan bir pıhtı yerinden koparak akciğerlere doğru ilerleyebilir. Bu pıhtı akciğer damarlarından birini aniden tıkadığında pulmoner emboli ortaya çıkar. Tıkanan damar, akciğer dokusunun oksijen almasını engellediği gibi kalbin sağ tarafına da ani bir yük bindirir. Bu süreç hızlı ilerler ve erken müdahale edilmezse yaşamı tehdit eden sonuçlara yol açabilir. Uygun tedaviyle tamamen iyileşme mümkündür; bu nedenle pulmoner embolinin belirtilerini tanımak ve gecikmeden tıbbi yardım almak hayati önem taşır.

Pulmoner Emboli Nedir?

Pulmoner emboli, akciğerin ana damarlarından birinin kan pıhtısı ile tıkanmasıdır. Pıhtı çoğunlukla bacak toplardamarında oluşur ve kan akımıyla akciğere taşınır. Bu duruma “derin ven trombozu” eşlik edebilir. Tıkanan damarın büyüklüğüne göre nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı ve ani çökme gibi belirtiler ortaya çıkar. Şiddetli olgularda kalp ani olarak zorlanır ve hızlı müdahale edilmezse yaşamı tehdit eden tablo gelişebilir.

Pulmoner Emboli Belirtileri Nelerdir?

Pulmoner emboli her hastada farklı şikayetlerle ortaya çıkabilir. Ani başlayan nefes darlığı en sık görülen belirtidir. Birden gelen göğüs ağrısı, özellikle nefes alırken batma şeklinde olabilir. Çarpıntı, ani yorgunluk, baş dönmesi ve bayılma hissi görülebilir. Bazı kişilerde öksürükle birlikte kanlı balgam gelebilir. Nefes darlığıyla birlikte mavi-mor görünüm veya soğuk terleme olması ciddi emboliyi düşündürür. Bazı hastalarda emboliden önce bacakta şişlik, sıcaklık ve ağrı gibi derin ven trombozu belirtileri bulunabilir.

Pulmoner Emboli Neden Olur?

Pulmoner embolinin temel nedeni kan pıhtısının toplardamarda oluşup akciğere taşınmasıdır. Uzun süre hareketsiz kalmak bu pıhtıların oluşmasını kolaylaştırır. Örneğin uzun yolculuklar, yatak istirahati veya ameliyat sonrası süreç risk oluşturur. Bacak damarlarındaki pıhtı oluşumu bazı hastalıklarda artar. Kanser, romatizmal hastalıklar, kronik hastalıklar ve gebelik bu riski yükseltir. Doğum kontrol hapları ve hormon içerikli ilaçlar pıhtılaşmayı artırabilir. Fazla kilo, sigara, ileri yaş ve geçirilmiş pıhtı öyküsü de risk faktörlerindendir. Genetik yatkınlık taşıyan kişilerde pıhtılaşma daha hızlı oluşabilir.

Pulmoner Emboli Riskleri ve Komplikasyonları Nelerdir?

Pulmoner emboli tedavi edilmezse akciğer dokusu zarar görebilir ve kalp üzerine aşırı yük bindirir. Büyük damar tıkanıklıklarında kalp ani olarak zayıflayabilir ve tansiyon düşebilir. Bu tablo hayatı tehdit eder. Daha küçük emboliler tekrarlarsa akciğer damarlarında kalıcı hasar gelişir ve “kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon” adı verilen durum ortaya çıkabilir. Bu hastalık kalıcı nefes darlığı, çabuk yorulma ve kalp yetmezliğine yol açabilir. Bu nedenle pulmoner embolinin erken tanınması ve uygun tedaviyle kontrol altına alınması çok önemlidir.

Pulmoner Emboli Tanısı Nasıl Konur?

Doktorunuz önce şikâyetlerinizi, risk faktörlerinizi ve muayene bulgularınızı değerlendirir. Kan testi olarak D-dimer bakılabilir; yüksekliği pıhtı olasılığını artırır. Akciğere giden damarları görüntülemenin en hızlı yolu BT anjiyografidir. Bu yöntemle pıhtı doğrudan görüntülenebilir. Akciğer damar basıncı ve kalbin sağ tarafı ekokardiyografi ile değerlendirilebilir. Bacak damarlarında pıhtı olup olmadığını anlamak için doppler ultrason yapılabilir. Tüm bulgular bir arada değerlendirilerek kesin tanı konur.

Pulmoner Emboli Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Pulmoner emboli tedavisi üç temel yaklaşıma dayanır: pıhtının büyümesini önlemek için kan sulandırıcı ilaçlar, ağır olgularda pıhtıyı hızlı şekilde eritmeye yönelik güçlü tedaviler ve bazı durumlarda damardaki pıhtının mekanik olarak çıkarılması. Amaç hem mevcut tıkanıklığı kontrol altına almak hem de yeni pıhtı oluşmasını engellemektir. Tedavi yöntemi embolinin şiddetine, hastanın genel durumuna ve altta yatan nedenlere göre belirlenir.

Pulmoner embolide en sık kullanılan tedavi kan sulandırıcı ilaçlardır. Bu ilaçlar pıhtının büyümesini durdurur ve yeni pıhtı oluşmasını engeller. Hafif ve orta şiddetteki embolilerde tablet formundaki modern kan sulandırıcılar genellikle yeterlidir. Bazı hastalarda başlangıç döneminde iğne şeklindeki kan sulandırıcılar tercih edilir.

Ağır embolilerde pıhtının hızla çözülmesi gerekir. Bu durumda “trombolitik tedavi” adı verilen güçlü ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar damar içindeki pıhtıyı kısa sürede eriterek akciğer damarını açar. Bu tedavi ciddi emboli ve tansiyon düşüklüğü olan hastalarda hayat kurtarıcıdır.

Bazı özel durumlarda pıhtı doğrudan kateter yardımıyla çıkarılabilir. Kasık veya boyun damarından ince bir kateter ilerletilir ve pıhtı mekanik olarak parçalanır veya aspire edilir. Ameliyatla pıhtının çıkarılması nadiren, çok ağır hastalarda uygulanır.

Pulmoner Emboli Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen pulmoner emboli hayati tehlike taşır. Büyük damar tıkanıklıklarında kalbin sağ tarafı hızla zorlanır ve ani dolaşım bozukluğu gelişebilir. Daha küçük pıhtılar bile tedavisiz bırakıldığında tekrarlar ve zamanla akciğer damarlarında kalıcı yüksek basınca yol açabilir. Bu durum kronik nefes darlığı, çabuk yorulma ve kalp yetmezliği ile sonuçlanır. Ayrıca yeni pıhtı oluşma riski çok yüksek olduğu için ikinci bir emboli yaşamı tehdit edebilir. Bu nedenle tedavi edilmemesi ciddi sonuçlar doğurur.

Pulmoner Emboli Önlenebilir mi?

Pulmoner embolinin önemli bir kısmı alınacak önlemlerle engellenebilir. Uzun süre hareketsiz kalmamak, özellikle uzun yolculuklarda bacakları hareket ettirmek faydalıdır. Ameliyat sonrası dönemde erken mobilizasyon çok önemlidir. Riskli hastalarda doktorun önerdiği koruyucu kan sulandırıcı ilaçlar kullanılabilir. Sigaranın bırakılması damar sağlığını korur. Fazla kilonun verilmesi ve düzenli egzersiz pıhtı oluşum riskini azaltır. Doğum kontrol hapları veya hormon ilaçları kullanılıyorsa bu konuda doktor önerisi alınmalıdır.

Ne Zaman Acil Servise Başvurmalısınız?

Ani başlayan ve hızla kötüleşen nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı, soğuk terleme veya bayılma hissi pulmoner emboliyi düşündürür ve acil müdahale gerektirir. Nefes alırken artan batıcı göğüs ağrısı veya kanlı balgam da uyarıcı olmalıdır. Bacakta yeni gelişen şişlik ve ağrı ile birlikte nefes darlığı ortaya çıkarsa vakit kaybetmeden acil servise gidilmelidir. Tedavi ne kadar erken başlanırsa sonuçlar o kadar iyi olur.

Referans: Pulmonary Embolism