Genellikle bacaklarda oluşan kan pıhtılarının akciğere seyahat etmesi sonucu gelişen pulmoner emboli hayati bir acil durumdur. Bu durum hem genç hem yaşlı bireyleri etkileyebilir ve hızlı tanı gerektirir. Ani başlayan nefes darlığı ve göğüs ağrısı, özellikle uzun yolculuk veya ameliyat sonrası yaşandığında pulmoner emboli açısından dikkat edilmesi gereken belirtilerdir.
Pulmoner Emboli Nedir?
Pulmoner emboli (akciğer embolisi), akciğer damarlarında tıkanıklık oluşan ciddi bir sağlık durumudur. Bu tıkanıklık genellikle vücudun başka bir bölgesinde oluşan kan pıhtısının kan dolaşımı ile akciğer arterlerine ulaşması sonucu meydana gelir. Pulmoner emboli hayati tehlike arz eden bir durumdur ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Akciğer embolisi en sıklıkla bacak venlerinde oluşan derin ven trombozu (DVT) sonucu gelişir, ancak yağ, hava kabarcığı veya tümör parçacıkları da emboli nedeni olabilir. Bu durum akciğerlerin oksijen alımını engelleyerek solunum yetmezliğine ve kalp yetmezliğine yol açabilir. Erken tanı ve tedavi hayat kurtarıcıdır.
Pulmoner Emboli Belirtileri
Akciğer embolisinin belirtileri ani başlar ve şiddetli olabilir. En yaygın belirti ani başlayan nefes darlığıdır ve bu durum dinlenirken bile görülebilir. Göğüste keskin, delici ağrı özellikle derin nefes alırken artar ve öksürükle birlikte kan gelebilir.
Hızlı kalp atışı (taşikardi), çarpıntı, aşırı terleme ve anksiyete diğer önemli belirtilerdir. Bacaklarda şişlik, ağrı, kızarıklık ve sıcaklık artışı derin ven trombozunu işaret edebilir. Ağır vakalarda bayılma, şok belirtileri ve ani ölüm görülebilir. Bazı hastalarda hafif öksürük, yorgunluk ve göğüste rahatsızlık hissi gibi belirsiz belirtiler de olabilir.
Pulmoner Emboli Neden Olur?
Akciğer embolisinin en yaygın nedeni derin ven trombozudur ve bu durumda bacak venlerinde oluşan kan pıhtısı kopar ve akciğer arterlerine ulaşır. Risk faktörleri arasında uzun süreli hareketsizlik, cerrahi operasyonlar, travma, kanser, gebelik ve doğum sonrası dönem yer alır.
Kalıtsal kan pıhtılaşma bozuklukları, östrojen içeren ilaç kullanımı, obezite ve ileri yaş riski artıran faktörlerdir. Uzun uçak yolculukları, yatak istirahati, kırık nedeniyle alçı uygulaması gibi durumlar da pulmoner emboli gelişimini kolaylaştırır. Sigara kullanımı, kalp hastalıkları ve önceki emboli geçmişi de önemli risk faktörleridir.
Pulmoner Emboli Türleri
Akciğer embolisi şiddetine göre sınıflandırılır. Masif pulmoner emboli akciğer damarlarının büyük kısmını etkiler ve acil yaşamsal tehdit oluşturur. Bu durumda şok, düşük kan basıncı ve sağ kalp yetmezliği gelişir.
Submasif emboli orta şiddette olup sağ kalp gerginliği yaratır ancak kan basıncı normal kalır. Küçük emboli ise sınırlı damar tutulumu gösterir ve daha hafif belirtilerle seyreder. Kronik pulmoner emboli ise tekrarlayan küçük emboliler sonucu gelişir ve zamanla pulmoner hipertansiyon (akciğer hipertansiyonuna) yol açabilir.
Pulmoner Emboli Tanısı
Akciğer embolisi tanısı klinik şüphe ile başlar ve çeşitli tetkiklerle desteklenir. D-dimer kan testi pıhtılaşma ürünlerini ölçer ancak tek başına tanı koydurucu değildir. Göğüs röntgeni genellikle normaldir ancak diğer hastalıkları dışlamada yararlıdır.
Bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi (BTPA) altın standart tanı yöntemidir ve akciğer damarlarındaki pıhtıyı direkt görüntüler. Ventilasyon-perfüzyon sintigrafisi kontrast madde kullanılamayan hastalarda tercih edilir. Ekokardiyografi sağ kalp fonksiyonlarını değerlendirir ve risk sınıflamasında kullanılır.
Arteriyel kan gazı analizi oksijen seviyesini gösterir, elektrokardiyografi kalp ritmini değerlendirir. Wells skoru gibi klinik skorlama sistemleri tanı olasılığını hesaplamada kullanılır.
Pulmoner Emboli Tedavisi
Pulmoner emboli tedavisinin temel amacı, akciğere giden pıhtıyı çözmek ve hayati riski azaltmaktır. Tedavi, kan sulandırıcı ilaçlar, pıhtı eritici ilaçlar veya bazı durumlarda girişimsel yöntemlerle yapılır. Kan sulandırıcı (antikoagülan) ilaçlar, pıhtının büyümesini önler ve vücudun kendi mekanizmalarıyla çözülmesini destekler. Ağır vakalarda veya hızlı ilerleyen durumlarda pıhtı eritici (trombolitik) ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda, damar içine yerleştirilen filtreler veya cerrahi/pulmoner trombektomi gibi girişimsel yöntemler uygulanabilir.
Tedavi planı hastanın genel durumu, pıhtının boyutu ve eşlik eden sağlık sorunlarına göre belirlenir. Pulmoner emboli sonrası tedavi süresi, kan sulandırıcı ilaçların düzenli kullanımı ve doktor kontrolleriyle belirlenir. Uzun vadede, risk faktörlerinin azaltılması, düzenli egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri tekrar emboli riskini düşürmek için önemlidir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Ani başlayan nefes darlığı, göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı ve öksürükle kan gelme durumlarında acilen tıbbi yardım alınmalıdır. Özellikle bu belirtilerin cerrahi sonrası, uzun yolculuk sonrası veya uzun süreli hareketsizlik sonrası ortaya çıkması pulmoner emboli açısından çok şüpheli bulgulardır.
Bacaklarda ani şişlik, ağrı, kızarıklık ve sıcaklık artışı derin ven trombozu belirtileri olup acil değerlendirme gerektirir. Risk faktörü bulunan kişiler (kanser, gebelik, ameliyat geçmişi) nefes darlığı ve göğüs ağrısı durumunda mutlaka acil servise başvurmalıdır. Erken tanı ve tedavi hayat kurtarıcıdır ve komplikasyonları önler.
Referans: Pulmonary Embolism
