Koroner Arter Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Koroner arter hastalığı, kalbi besleyen damarların daralması veya tıkanması sonucu ortaya çıkan kalp hastalığıdır. En önemli nedeni damar sertliğidir.

Damarların daralması göğüs ağrısı, nefes darlığı, yorgunluk ve kalp krizine yol açabilir. Risk faktörleri arasında sigara, yüksek kolesterol, hipertansiyon, diyabet ve genetik yatkınlık yer alır. Erken tanı ve tedavi ile yaşam süresi ve kalitesi artırılabilir.

Koroner Arter Hastalığı Nedir?

Koroner arter hastalığı, kalbin ihtiyacı olan oksijen ve besin maddelerini taşıyan koroner arterlerin daralması veya tıkanması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu daralma genellikle, atardamar duvarlarında plak adı verilen kolesterol, yağ, kireç ve iltihabi maddelerin birikmesiyle oluşur. Bu sürece ateroskleroz (damar sertliği) denir. Plaklar zamanla sertleşip büyüdükçe damar içindeki kan akışını engeller, bu da kalp kasına yeterli oksijen ulaşamamasına neden olur. Koroner arter hastalığı, koroner kalp hastalığı veya kısaca KAH olarak da bilinir.

Koroner arter hastalığı ilk başta sadece fiziksel aktivite sırasında kendini gösterebilir çünkü kalp kasının oksijen ihtiyacı artar. Dinlenme sırasında belirti yokken, efor sırasında göğüs ağrısı, nefes darlığı yaşayabilirsiniz. Hastalık ilerledikçe daha az aktivite ile bile belirtiler başlayabilir. En ileri aşamada dinlenme sırasında bile yakınmalar yaşanabilir.

Erken tanı ile kalp krizini önleyebilir ve normal yaşam kalitenizi sürdürebilirsiniz. Risk faktörlerini kontrol etmek hastalığın seyrini iyiye doğru değiştirir. Sigarayı bırakma, düzenli spor yapma, sağlıklı beslenme ve ilaç tedavisine uyum göstermek kalbinizi korur. 

Koroner Arter Hastalığı Neden Olur?

Koroner arter hastalığının temel nedeni ateroskleroz adı verilen süreçtir. Bu süreçte koroner arterlerin iç duvarında kolesterol, yağ parçacıkları, kalsiyum ve iltihap hücreleri birikir. Bu birikimler plak oluşturur ve damarın iç çapını daraltır.

En önemli risk faktörleri arasında yüksek kolesterol, hipertansiyon, sigara kullanımı ve diyabet yer alır. Aile öyküsü değiştirilemez bir risk faktörü olup, anne veya babada 55 yaş altında kalp hastalığı varsa risk artar. Yaş ve cinsiyet de önemlidir; erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaş sonrası risk belirgin şekilde yükselir.

Yaşam tarzı faktörleri arasında hareketsiz yaşam, obezite, stres ve sağlıksız beslenme yer alır. Aşırı kolesterollü, yağlı ve tuzlu yiyecekler tüketimi plak oluşumunu hızlandırır. Kronik stres ve yetersiz uyku da koroner arter hastalığı gelişimine katkıda bulunur.

Koroner Arter Hastalığı Belirtileri

Koroner arter hastalığının en tipik belirtisi anjina adı verilen göğüs ağrısıdır. Bu ağrı genellikle göğüs ortasında başlar, baskı, sıkışma veya yanma hissi şeklindedir. Ağrı sol kol, boyun, çene, omuz veya sırta yayılabilir.

Kararlı anjinada ağrı fiziksel aktivite veya emosyonel stres sırasında başlar ve dinlenmekle 2-5 dakika içinde geçer. Merdiven çıkma, hızlı yürüme, ağır kaldırma veya soğuk havaya çıkma gibi durumlar ağrıyı tetikleyebilir.

Koroner arter hastalığı ilerledikçe daha az eforla ağrı başlar ve süresi uzar. Kararsız anjinada ağrı dinlenme sırasında da ortaya çıkabilir ve kalp krizi riskini işaret eder. Bazı hastalarda nefes darlığı, yorgunluk, çarpıntı veya sindirimi bozan yakınmalar da görülebilir.

Koroner Arter Hastalığı Türleri

Koroner arter hastalığı damar tutulum derecesine göre sınıflandırılır. Tek damar hastalığında bir koroner arter etkilenirken, çok damar hastalığında iki veya üç ana koroner arter tutulmuştur. Sol ana koroner arter hastalığı en ciddi form olup acil müdahale gerektirir.

Anjina tipine göre kararlı ve kararsız anjina olarak ayrılır. Kararlı anjina öngörülebilir paternde gelişirken, kararsız anjina beklenmedik zamanlarda ortaya çıkar ve kalp krizi habercisi olabilir.

Sessiz iskemi ise belirti vermeden gelişen koroner arter hastalığıdır. Özellikle diyabetli hastalarda görülür ve efor testi veya koroner anjiyografi ile tespit edilir. Bu durum kalp krizi riskini artırır çünkü hasta uyarı belirtilerini hissetmez.

Koroner Arter Hastalığı Tanısı

Koroner arter hastalığı tanısı hasta öyküsü, fizik muayene ve çeşitli tetkiklerle konur. Elektrokardiyografi (EKG) kalp ritmini ve elektriksel aktiviteyi gösterir. Efor testi kalbin egzersiz sırasındaki tepkisini değerlendirir ve iskemi varlığını ortaya çıkarır.

Ekokardiyografi kalp kasının hareket bozukluklarını tespit eder. Stress ekokardiyografi ilaç veya egzersizle kalbin stres altındaki fonksiyonunu inceler. Miyokard perfüzyon sintigrafisi kalp kasına kan akımını görüntüler.

Anjiyo koroner arter hastalığında altın standart tanı yöntemi olup kateter yardımıyla koroner arterlerdeki daralmalar direkt görüntülenir. Bu işlem aynı zamanda anjiyoplasti ve stent ile tedavi amaçlı da kullanılabilir. Koroner BT anjiyografi daha az invaziv bir alternatif olarak tercih edilebilir.

Koroner Arter Hastalığı Tedavisi

Koroner arter hastalığı tedavisi medikal tedavi, anjiyoplasti ve bypass ameliyatı olmak üzere üç ana yaklaşımı kapsar. Medikal tedavide antiplatelet ilaçlar (aspirin, klopidogrel), beta-blokerler, ACE inhibitörleri, statin grubu kolesterol ilaçları ve nitrogliserin kullanılır.

Anjiyoplasti ve stent uygulaması dar olan koroner arterin balon ile genişletilmesi ve metal örgü (stent) yerleştirilmesi işlemidir. Bu yöntem koroner arter hastalığı tedavisinde yaygın kullanılır ve hastanede kalış süresi kısadır.

Bypass ameliyatı ise ciddi çok damar hastalığında tercih edilir. Bu operasyonda tıkalı damarların ötesine bacaktan veya göğüsten alınan damar parçalarıyla köprü kurulur. Koroner arter hastalığı tedavisi ile belirtilerin geçmesi ve yaşam kalitesinin artması sağlanır.

Yaşam tarzı değişiklikleri koroner arter hastalığında tedavinin temelini oluşturur. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, sigara bırakma ve stres yönetimi hastalığın ilerlemesini yavaşlatır ve kalp sağlığına iyi gelir.

Koroner Arter Hastalığı Komplikasyonları

Koroner arter hastalığının en ciddi komplikasyonu kalp krizidir. Plak yırtılması ve ani tromboz oluşumu koroner arterin tamamen tıkanmasına yol açar. Bu durum acil müdahale gerektirir ve hayati tehlike oluşturur.

Kronik koroner arter hastalığı zamanla kalp yetmezliğine yol açabilir. Sürekli oksijen eksikliği kalp kasını zayıflatır ve pompalama fonksiyonunu bozar. Aritmiler özellikle iskemi sırasında gelişebilir ve ani ölüm riskini artırır.

Koroner arter hastalığı inme riskini de artırır çünkü ateroskleroz sistemik bir hastalıktır. Böbrek fonksiyon bozukluğu, periferik arter hastalığı ve aort anevrizması diğer olası komplikasyonlardır. Erken tanı ve tedavi bu komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir.

Koroner Arter Hastalığından Korunma Yöntemleri

Koroner arter hastalığından korunmanın en etkili yolu risk faktörlerinin kontrolüdür. Sigara kesinlikle bırakılmalı, pasif sigara dumanından da kaçınılmalıdır. Tansiyon 120/80 mmHg altında, LDL kolesterol 100 mg/dl altında tutulmalıdır.

Düzenli fiziksel aktivite haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersizi kapsar. Yürüyüş, bisiklet, yüzme gibi aerobik egzersizler kalp sağlığını destekler. Sağlıklı beslenme meyveler, sebzeler, tam tahıllar ve balık ağırlıklı Akdeniz diyetini içerir.

Stres yönetimi yoga, meditasyon, hobi edinme ve sosyal destek ile sağlanabilir. Yeterli uyku, alkol tüketiminin sınırlandırılması ve düzenli sağlık kontrolleri koruyucu önlemler arasındadır. Ailede erken kalp hastalığı öyküsü bulunanlar daha sık kontrol yaptırmalıdır.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Efor sırasında başlayan göğüs ağrısı, nefes darlığı, aşırı yorgunluk veya çarpıntı durumlarında kardiyoloji konsültasyonu alınmalıdır. Özellikle risk faktörü bulunan kişiler (sigara, diyabet, hipertansiyon, aile öyküsü) bu belirtilerde daha dikkatli olmalıdır.

Dinlenme sırasında bile göğüs ağrısı, 20 dakikadan uzun süren ağrı, kola yayılan ağrı ve terleme eşlik ediyorsa acil servise başvurulmalıdır. Bu belirtiler kalp krizi işareti olabilir ve zaman kaybı hayati risk oluşturur.

Rutin kontrollerde kolesterol, tansiyon ve kan şekeri değerleri takip edilmelidir. 40 yaş üstü erkekler ve 50 yaş üstü kadınlar düzenli kardiyoloji kontrolü yaptırmalıdır. Erken tanı ve önleyici tedbirler koroner arter hastalığı gelişimini engelleyebilir.

Referans: Coronary artery disease