Aort anevrizması, vücudun ana atardamarı olan aortun duvarının zayıflaması sonucu oluşan balonlaşma veya şişliktir. Aort, kalpten çıkarak vücudun tamamına oksijenli kan taşıdığı için, bu balonlaşma kritik risk taşır. Anlık patlama (rüptür) hayati tehlike yarattığından, genellikle sessiz ilerleyen bu durumun düzenli takip ve tedavi edilmesi zorunludur. Çoğu anevrizma belirti vermez, ancak büyüklük ve yerleşimine göre cerrahi veya girişimsel yöntemlerle onarılması gerekebilir.
Aort Anevrizması Neden Olur?
Anevrizmanın temel nedeni, aort duvarının zamanla zayıflaması ve kan basıncına dayanamayarak dışa doğru genişlemesidir. Bu zayıflığa yol açan en önemli faktör damar sertliği (ateroskleroz) ve yüksek tansiyondur.
Başlıca risk faktörleri şunlardır:
- Yüksek Tansiyon: Kontrolsüz yüksek kan basıncı, damar duvarına sürekli bir stres uygular ve zamanla zayıflatır.
- Ateroskleroz (Damar Sertliği): Damar duvarında plak birikimi, duvarın elastikiyetini bozar ve esnekliğini kaybettirir.
- Genetik Faktörler: Ailede anevrizma öyküsü veya Marfan Sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları genetik yatkınlığı artırır.
- Yaş ve Cinsiyet: 65 yaş üzeri erkeklerde görülme sıklığı daha yüksektir.
- Sigara Kullanımı: Sigara, aort duvarını tahrip eden en güçlü kimyasal etkendir ve yırtılma riskini kat kat artırır.
Aort Anevrizması Çeşitleri ve Belirtileri
Aort anevrizmaları, genellikle bulundukları bölgeye göre sınıflandırılır. Belirtiler, anevrizmanın yırtılana kadar genellikle sessiz kalması nedeniyle tehlikelidir.
Torasik Aort Anevrizması (Göğüs Bölgesi)
- Belirtiler: Genellikle belirtisizdir. Bazen yutma güçlüğü, ses kısıklığı (sinir baskısı nedeniyle) veya sırta vuran ağrı hissedilebilir.
- Patlama Belirtisi: Şiddetli ve ani yırtıcı göğüs veya sırt ağrısı, acil bir tehlike işaretidir.
Abdominal Aort Anevrizması (Karın Bölgesi)
- Belirtiler: Çoğu zaman tesadüfen saptanır. Bazen karın ortasında veya göbek etrafında hissedilebilen titreşimli veya atan bir kitle hissi oluşabilir.
- Patlama Belirtisi: Karın veya bel bölgesinde ani, dayanılmaz şiddette ağrı, tansiyon düşüklüğü ve şok belirtileriyle kendini gösterir.
Aort Anevrizması Nasıl Teşhis Edilir?
Aort anevrizmaları sıklıkla başka bir nedenle yapılan görüntüleme testleri sırasında tesadüfen fark edilir. Erken teşhis, hayati önem taşır.
- Ultrasonografi: Özellikle karın anevrizmalarını saptamada en hızlı ve kolay yöntemdir. Anevrizmanın çapını ölçmek için kullanılır.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Anevrizmanın kesin boyutunu, şeklini ve aortun diğer damarlarla olan ilişkisini detaylı olarak gösterir. Cerrahi planlama için olmazsa olmazdır.
- Anjiyografi: Aortun kan akışını ve diğer damar tıkanıklıklarını değerlendirmek için kullanılabilir.
Aort Anevrizması Tedavisi
Tedavi, anevrizmanın çapına, hastanın genel sağlık durumuna ve yırtılma riskine göre belirlenir. Çap genellikle en kritik belirleyicidir.
- Tıbbi Takip: Küçük anevrizmalar (genellikle 5 cm altı) için düzenli görüntüleme (6-12 ayda bir) ve risk faktörlerinin sıkı kontrolü (tansiyon ve kolesterol ilaçları) uygulanır.
- Cerrahi Onarım (Açık Ameliyat): Anevrizmanın çıkarılması ve yerine sentetik bir greft (yama) dikilmesi işlemidir. Genellikle genç hastalarda ve uygun anatomide tercih edilir.
- Endovasküler Anevrizma Onarımı (EVAR/TEVAR): Kasık atardamarından girilerek anevrizma içine bir kateter yardımıyla özel bir stent-greft yerleştirilmesi işlemidir. Daha az invazivdir, yaşlı ve yüksek cerrahi riskli hastalarda daha sık tercih edilir.
Ne Zaman Acil Durum Oluşur?
Aort anevrizması, yırtılma (rüptür) veya diseksiyon (aort duvarının iç katmanlarının ayrılması) durumunda acil, hayati tehlike oluşturan bir durumdur.
- Hemen Acile Başvurun: Ani başlayan, dayanılmaz şiddette, yırtılır gibi tarif edilen göğüs, karın veya sırt ağrısı hissediliyorsa, bunun anevrizma patlaması veya diseksiyonu olabileceği düşünülmeli ve derhal acil tıbbi yardım (112) çağrılmalıdır.
- Acil Belirtiler: Ağrıya eşlik eden aşırı terleme, bayılma, ani tansiyon düşüklüğü ve şok belirtileri en tehlikeli durumlardır. Bu belirtiler, organlara kan gitmediğini gösterir.
Risk Yönetimi ve Önleme
Anevrizma oluşumunu tamamen önlemek mümkün olmasa da, büyüme hızını yavaşlatmak ve yırtılma riskini düşürmek için risk faktörlerini kontrol etmek zorunludur.
- Tansiyon Kontrolü: Kan basıncınızı hedef aralıkta tutmak, aort duvarındaki stresi azaltmanın en önemli yoludur.
- Sigarayı Bırakma: Sigara kullanımı derhal ve kesin olarak sonlandırılmalıdır.
- Düzenli Takip: Anevrizma tanısı konmuşsa, doktorunuzun belirlediği aralıklarla düzenli olarak ultrason veya BT çekimleriyle anevrizma çapı takip edilmelidir.
- Kolesterol Tedavisi: Aterosklerozu önlemek için kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler) düzenli olarak kullanılmalıdır.
Referans: Aortic aneurysm
